Peaks of attention: zo schommelde de aandacht van kiezers voor politieke thema’s in 2022

Uit een Belgisch onderzoek blijkt dat dat niet altijd het geval is. Zo schatten politici hun kiezers vaak te rechts en te extreem in. Het is belangrijk voor politici om een juiste inschatting te maken van wat hun achterban bezighoudt, zodat zij dit kunnen meenemen in hun beslissingen. Immers, in een goed werkende democratie nemen politici de voorkeuren van hun kiezers mee in het maken van beleid. 

Metingen van Ipsos sinds januari 2022 geven een beeld van de thema’s die Nederlanders dit jaar graag hoog op de politieke agenda zien. In dit blog zoomen we in op hoe deze thema’s veranderen door de tijd en hoe gepolariseerd of juist eensgezind de Nederlanders zijn over politiek- maatschappelijke onderwerpen die spelen.

 

 

Welke politieke thema’s kregen de aandacht van het publiek?

Uit de peilingen over de afgelopen maanden wordt duidelijk dat bepaalde politieke thema’s keer op keer worden genoemd als de belangrijkste politieke thema’s van het moment. Dit zijn thema’s die Nederlanders bij voortduring bezighouden en waarvan zij vinden dat ook Den Haag aandacht voor zou moeten hebben. 

Daarnaast zijn er een aantal politieke thema’s die meebewegen met de gebeurtenissen in de samenleving. Deze politieke thema’s staan bijvoorbeeld opeens in de schijnwerpers door een bepaald event of een bepaalde ontwikkeling.

Een voorbeeld hiervan zijn crises, deze zorgen vaak voor een peak of attention voor bepaalde politieke thema’s. De enorme hoeveelheid media-aandacht die deze thema’s dan krijgen, leidt ertoe dat meer Nederlanders deze thema’s als belangrijke politieke thema’s gaan beschouwen.

 

Gelijke mate van aandacht: de woningmarkt

De woningmarkt is een voorbeeld van een thema dat Nederlanders voortdurend belangrijk vonden de afgelopen maanden. Elke maand heeft het in de top drie belangrijkste politieke thema’s van het moment gestaan. Gemiddeld vindt een derde van alle Nederlanders de woningmarkt een belangrijk politiek thema. Ook de aandacht voor klimaat en duurzaamheid is vrijwel gelijk gebleven gedurende de afgelopen maanden, waarbij telkens 20 tot 30% van de mensen dit thema als een van de belangrijkste beschouwt.

Afnemende aandacht: zorg en bestrijding coronavirus

 Sterk afgenomen is de aandacht voor de bestrijding van het coronavirus. In januari vond nog 29% van alle Nederlanders dit een van de belangrijkste thema’s van het moment, dit werd in mei gemeten op 4%. Ook de gezondheidszorg, wat door twee vijfde van de Nederlanders in januari nog als belangrijkste thema werd genoemd, is gedaald naar 17% in september. Het is verklaarbaar dat de interesse voor deze twee thema’s sterk is gedaald, in verband met de afname van het aantal coronagevallen en het aflopen van de coronapandemie. 
 

Peaks of attention: inflatie en asielcrisis

De aandacht voor gezondheid onder Nederlanders is duidelijk wat weggeëbd over de maanden. Daarentegen zijn de zorgen, die Nederlanders hebben voor hun persoonlijke financiële situatie, juist gegroeid. Dit heeft alles te maken met de stijgende inflatie de afgelopen maanden. In augustus is in Nederland zelfs het hoogste inflatiecijfer ooit gemeten. 

Een grote groep Nederlanders merkt dan ook de effecten van de stijgende inflatie. Bijna twee op de drie Nederlanders geeft aan op dit moment zijn of haar uitgavenpatroon te hebben aangepast door de inflatie. Dat de inflatie hevig voelbaar is voor veel Nederlanders is terug te zien in een piek van aandacht voor dit onderwerp sinds juli. Inflatie blijft een relevant thema; in oktober geeft bijna vier op de tien Nederlanders aan de kosten van levensonderhoud nog altijd een van de belangrijkste onderwerpen te vinden.

De asielcrisis, de stikstofcrisis en de oorlog in Oekraïne zijn ook duidelijk terug te zien in de verschillende peilingen over het afgelopen jaar. In augustus zagen Nederlanders immigratie en asiel, met 41%, als belangrijkste politieke thema van het moment. Dit is dezelfde maand dat Artsen zonder Grenzen noodgedwongen moest ingrijpen vanwege de erbarmelijke omstandigheden in Ter Apel. Het was de eerste keer dat een internationale hulporganisatie een team in Nederland inzette.

 

 

Roerige zomermaanden door de stikstofcrisis

De piek van de stikstofcrisis lag in de maanden juni, juli en augustus, toen gemiddeld een kwart van de burgers vond dat hier de aandacht van politici heen moest gaan. De boerenprotesten door het hele land haalden in deze maanden geregeld het nieuws. Het is mogelijk dat deze media-aandacht de belangstelling van Nederlanders voor dit thema vergroot heeft.

De invasie in Oekraïne leidde ertoe dat in april 28% van de Nederlanders de oorlog in Oekraïne als een van de belangrijkste politieke thema’s zag. De maanden daarna bleef de aandacht hiervoor schommelen rond de 20%, behalve in augustus, toen de focus van veel Nederlanders vooral op immigratie en asiel was gevestigd.

 

 

Eensgezind of gepolariseerd?

 
Het Nederlandse politieke landschap is erg versplinterd. Momenteel zijn er twintig fracties in de tweede kamer, die allemaal (net) een andere ideologie vertegenwoordigen. Toch zijn Nederlanders redelijk eensgezind als het gaat om welke onderwerpen zij belangrijk vinden. 

Het verschilt per onderwerp of Nederlanders dit gezamenlijk belangrijk vinden of dat er bepaalde groepen in de samenleving zijn die hier extra veel waarde aan hechten. De grootste verschillen tussen Nederlanders worden hieronder in grafieken weergegeven. Verschillen zijn o.a. te zien in leeftijd, geslacht en opleidingsniveau. 

 

 

Geen grote verschillen in leeftijdsgroepen

De verschillen in leeftijd worden vooral duidelijk als het gaat om de onderwerpen inflatie, pensioenen, verdeeldheid in de samenleving en discriminatie. Zo vinden Nederlanders van 34-69 jaar inflatie belangrijker dan Nederlanders onder de 35. Ook leeft het onderwerp pensioenen, niet tegen verwachting in, meer bij de oudste leeftijdscategorie dan bij jonge Nederlanders. 

Verdeeldheid in de samenleving is een onderwerp dat meer 70-plussers belangrijk vinden. Terwijl discriminatie het meest belangrijk wordt gevonden in de leeftijdscategorie t/m 34 jaar. 

 

 

Mannen en vrouwen eensgezind

Mannen en vrouwen verschillen niet veel in welke politieke thema’s zij belangrijk vinden. Welke verschil naar voren komt is dat mannen pensioenen twee keer zo belangrijk vinden dan vrouwen. Ook hechten zij iets meer waarde aan defensie dan vrouwen. Vrouwen vinden met 22% de gezondheidszorg weer iets belangrijker dan mannen.

 

Voor hoogopgeleiden zijn andere thema’s belangrijker

Tussen Nederlanders zijn de verschillen duidelijker te zien in opleidingsniveau dan in geslacht. Onderwerpen die belangrijker worden gevonden door hoogopgeleiden zijn economische ongelijkheid en klimaat en duurzaamheid. 

Bijna drie op de tien hoger opgeleiden zeggen het klimaat en duurzaamheid als een van de belangrijkste thema’s van het moment te zien. Lager- en middelbaar opgeleiden vinden de gezondheidszorg belangrijker dan hoger opgeleiden. Ook de ouderenzorg in Nederland wordt het meest belangrijk gevonden door middelbaar opgeleiden. 

 

Onderzoeksverantwoording
Bovenstaande resultaten komen uit de maandelijkse Politieke Barometer van Ipsos. Voor iedere meting wordt een representatieve steekproef van circa 1000 stemgerechtigde Nederlanders ondervraagd. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproef en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. Veldwerkdata: 21-24 januari (n=1.021); 25-28 februari (n=1.025); 25-28 maart (n=1.048); 22-25 april (n=1.013); 27-30 mei (n=1.033); 24-27 juni (n=1.028); 22 - 25 juli (n=1.004); 26-29 augustus (n=1.007); 23-26 september (n=1.003); 21-24 oktober (n=1.021). 

 

Deze longread binnen de serie Politiek met Sjoerd is geschreven door Ella Houtkoop.