Peiling: Verkiezingsthema’s | Bestaanszekerheid als campagnethema | Draagvlak monarchie

Thema’s rond bestaanszekerheid nog steeds het belangrijkst in aanloop naar de verkiezingen

Terwijl de Tweede Kamerverkiezingen pas over twee maanden plaatsvinden, worden de eerste contouren van de aankomende verkiezingsstrijd al zichtbaar. Bestaanszekerheid zal volgens verschillende media een van de thema’s worden waar de politieke partijen volop campagne over zullen voeren om het electoraat voor zich te winnen. Onze data onderschrijven dit: kosten van levensonderhoud & inflatie (34%), gezondheidszorg en de woningmarkt (28% en 27%) – aspecten die geassocieerd worden met bestaanszekerheid – worden samen met immigratie & asiel (28%) het vaakst genoemd door Nederlanders als thema’s waar zij de aanstaande verkiezingen het liefst over zien gaan.

Waar staat bestaanszekerheid voor? 

Maar, bestaanszekerheid is een term met veel uiteenlopende aspecten; welke van deze aspecten vinden Nederlanders het belangrijkst?

Een derde van de Nederlanders vindt zekerheid over inkomen (36%) het meest belangrijk binnen ‘bestaanszekerheid’, gevolgd door de zekerheid over (gezondheids)zorg (17%) en de zekerheid over woningen (11%). 
 

Ondanks dat binnen alle leeftijdsgroepen zekerheid over inkomen het meest genoemd wordt als belangrijkste aspect van bestaanszekerheid, wordt dit het meest belangrijk geacht door Nederlanders tussen de 55-69 jaar (44%). De zekerheid over woningen is voor jongeren (18-34 jaar) relatief vaak belangrijk: één op de vijf van Nederlanders binnen deze leeftijdsgroep (17%) zegt dit het belangrijkste aspect binnen ‘bestaanszekerheid’ te vinden. De zekerheid van (gezondheids)zorg wordt relatief vaak belangrijk gevonden door ouderen (70+); een kwart (27%) vindt dit het belangrijkste thema binnen bestaanszekerheid. Hoe belangrijk deze aspecten worden geacht door het electoraat van de verschillende partijen, is terug te lezen in de blog van Sjoerd van Heck.

En dan nu de belangrijkste vraag: welke partij vinden Nederlanders het meest geschikt wanneer het gaat om bestaanszekerheid? Uit de Maatschappelijke Barometer blijkt dat Nederlanders de combinatiepartij GroenLinks-PvdA (19%) en Nieuw Sociaal Contract (18%) het meest geschikt vinden als het gaat om bestaanszekerheid, gevolgd door de SP (14%). De strijd lijkt echter nog niet gestreden: één op de drie Nederlanders (34%) weet niet welke partij zij het meest geschikt vinden voor dit thema of heeft hier (nog) geen mening over. 

Nederlanders zijn verdeeld over automatische troonopvolging door oudste kind

Uit een recent onderzoek dat Ipsos voor de NOS heeft uitgevoerd, bleek dat de helft van de Nederlanders (50%) wil dat Nederland een monarchie blijft, tegenover een kwart (26%) die Nederland liever in een republiek ziet veranderen. Hiermee ligt de steun voor de monarchie lager dan rond afgelopen Koningsdag (55%). De steun voor het behoud van de monarchie daalt al jaren, waar de steun voor een republiek juist steeds meer toeneemt. 

Om een completer beeld te krijgen van de houding van Nederlanders ten aanzien van het Koningshuis, hebben we in opdracht van de vereniging Republiek Nederlanders gevraagd naar hun opinie over de monarchie en de hypothetische situatie dat Nederland een republiek is. De resultaten laten eenzelfde beeld zien wat betreft de steun voor het Koningshuis: de helft van de Nederlanders (52%) pleit voor het behoud van de monarchie, terwijl een kwart van de Nederlanders (28%) vindt dat het land beter af is als republiek.

Ook omtrent de automatische troonopvolging is het sentiment langzaam aan het veranderen. Waar Nederlanders in voorgaande jaren nog voorstander waren van het voortbestaan van deze traditie, heerste er rond Koningsdag 2023 voor het eerst verdeeldheid, daar 43% voor het behoud van deze traditie was en 42% het niet meer van deze tijd vond. Uit de Maatschappelijke Barometer van september blijkt dat deze verdeeldheid nog steeds aanwezig is: Twee vijfde (44%) is voor het voortbestaan van de traditie van automatische troonopvolging door het oudste kind, waar hetzelfde aandeel (44%) vindt dat dit niet meer van deze tijd is. 

De politieke voorkeur van Nederlanders hangt samen met het draagvlak voor het behoud van de automatische troonopvolging. Kiezers van de ChristenUnie (67%) pleiten het meest voor het behoud van deze traditie, gevolgd door SP’ers (58%) en BBB’ers (57%). Kiezers van de Partij voor de Dieren (59%), de PVV (52%) en GroenLinks-PvdA (49%) vinden juist vaker dat de automatische troonopvolging niet meer van deze tijd is. 

Waar de koning het staatshoofd is van een monarchie, heeft een republiek meestal een president als staatshoofd. Stel dat Nederland een republiek is, dan willen Nederlanders het liefst een president met een voornamelijk ceremoniële functie (32%). Een kwart (24%) heeft juist liever een republiek zonder president. Er is ook een grote groep Nederlanders die hier nog geen beeld over kan vormen: drie tiende (28%) weet het gewoonweg (nog) niet of heeft er geen mening over. Dit zijn voornamelijk monarchisten en Nederlanders die geen voorkeur hebben tussen een monarchie of republiek.

In de aanloop naar de verkiezingen is het tot slot interessant om te weten of Nederlanders de invulling van de staatsvorm meenemen in hun stemkeuze. Voor één vijfde van de Nederlanders (20%) is het thema ‘monarchie of republiek’ belangrijk in de stemkeuze bij de aankomende Tweede Kamerverkiezingen. Dit aandeel is het hoogst onder D66’ers; drie tiende (31%) vindt het thema (heel) belangrijk bij het bepalen van hun stemkeuze. 

Onderzoeksverantwoording 
De data zijn gebaseerd op online onderzoek van Ipsos onder een representatieve steekproef van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking (n= 1.020) tussen 22 en 25 september 2023. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproef en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. 

Meer informatie

Deze peiling is onderdeel van de maandelijks terugkerende Maatschappelijke Barometer. 
Neem voor meer informatie over dit onderzoek contact op met Sander Nieuwkerk ([email protected]).