Politiek met Sjoerd - Zijn kiezers echt zo onverschillig over buitenlandse politiek?

Tijdens de formatiegesprekken lijkt er voor ‘het buitenland’ amper aandacht. Dat is alleen al bijzonder omdat de PVV, zo merkt Bas Heijne op in NRC,  als enige van de partijen die praten over de vorming van een nieuw kabinet tegen militaire hulp aan Oekraïne is. Maar kennelijk is dat voor de andere onderhandelende partijen geen reden om niet met de PVV om tafel te gaan. 

Overigens trok Wilders zijn Oekraine-standpunt dit weekend in. Hij is nu bereid om te praten over militaire hulp. Steun aan Oekraïne als wisselgeld in de formatie – het is tekenend voor het belang dat wordt toegekend aan internationale politiek.

Ver van mijn bed

Het ging ook tijdens de verkiezingscampagne in november vrijwel alleen over binnenlandse onderwerpen. Inflatie, zorg, de woningmarkt, bestaanszekerheid. Migratie bleek uiteindelijk voor veel kiezers doorslaggevend in het stemhokje. Weliswaar een internationaal thema, maar het werd uitsluitend vanuit nationaal politiek perspectief gezien. 

Uit onderzoek van Ipsos I&O op de verkiezingsdag (22 november) bleek bovendien dat de grote internationale conflicten van het moment – de oorlog in Oekraïne en de oorlog in Gaza – van zeer beperkt belang waren voor kiezer. Zo speelde het conflict tussen Oekraïne en Rusland voor slechts 15% van alle kiezers een grote rol. Niet alleen de conflicten in Gaza en in Oekraïne, ook ‘Europa’ en de Europese Unie speelden geen rol van belang in de afgelopen verkiezingscampagne.

Discussie platslaan

Hoe kan het dat aan het buitenland zo weinig belang wordt toegedicht in Nederland? Een veelgehoorde aanname is dat buitenlandse thema’s te ingewikkeld voor kiezers zouden zijn. Te ver van hun bed. Te abstract (zie bijvoorbeeld hier). 

Daarom doen politici (en media) hun best om de keuze zo scherp mogelijk neer te zetten. Voor of tegen Europa. Voor of tegen hulp aan Oekraïne. Het gevolg is dat de discussie over internationale thema’s te simplistisch wordt gevoerd en niet goed meer aansluit bij de genuanceerde manier waarop veel kiezers over dit soort thema’s denken.

Het publieke debat over Europa laat zien hoe dit werkt. De discussie wordt geforceerd neergezet als een strijd tussen voor- en tegenstanders van Europese eenwording. Met het simplificeren van een discussie worden de uitersten automatisch uitvergroot. Alsof de keuze enkel is tussen enerzijds de oprichting van een federale Europese staat en anderzijds het uittreden uit de Europese Unie. 

De publieke opinie over Europese eenwording is echter veel genuanceerder. Uit onze laatste peiling blijkt dat maar ongeveer 8% van alle kiezers wil dat Nederland uit de Europese Unie stapt. Een ongeveer even kleine groep (7%) wil een federaal Europa. De rest zit daar dus tussenin, en neemt een gematigde positie over Europa in. 

Hetzelfde beeld ontstaat wanneer we kiezers zichzelf laten plaatsen op een denkbeeldig continuüm dat houdingen over Europese eenwording beschrijft en loopt van ‘Europese eenwording is te ver gegaan’ tot ‘Europese eenwording zou verder moeten gaan’. De overgrote meerderheid, zo’n driekwart van alle kiezers, plaatst zichzelf ergens in het midden op dit spectrum.

Campagne

De publieke discussie over Europa zou meer recht moeten doen aan deze nuance. In plaats van het centraal stellen van de vraag of ‘meer’ of ‘minder’ Europa gewenst is zou het veel meer moeten gaan of de richting waarin Europa zich beweegt. Welk Europa willen we? Op welke terreinen zou Europa meer moeten samenwerken, en op welke terreinen niet? Hoe gaan we om met dreigingen aan de buitengrenzen van Europa? 

De naderende campagne voor de Europese Parlementsverkiezingen biedt een kans om dit soort vragen centraal te stellen. Maar dan moeten politieke partijen dat wel durven. Want de kiezer kan heus wel een beetje meer nuance en een beetje meer complexiteit aan.

Meer informatie

Neem voor meer informatie contact op met Sjoerd van Heck ([email protected])

Alle blogs van Sjoerd over politiek en publieke opinie zijn op deze pagina verzameld. 

Deze tekst is ook verschenen bij EenVandaag 'De Peiling' en in de nieuwe Peiling-app van EenVandaag. 

De data genoemd in deze blog zijn gebaseerd op onlineonderzoek van Ipsos onder representatieve steekproeven van circa n=1.000 stemgerechtigde Nederlanders. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproeven en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. De meest recente peiling werd uitgevoerd tussen 23 en 26 februari 2024 onder n=1.022 stemgerechtigde Nederlanders.