Peiling: Nasleep Provinciale Statenverkiezingen | Stikstof | Klimaat | Inflatie

In deze editie van de Ipsos Maatschappelijke Barometer (uitgevoerd tussen 24 en 27 maart 2023): 
•    Achterbannen coalitiepartijen oneens over stikstofbeleid
•    Weinig vertrouwen in kabinet
•    Linksom of rechtsom in de Eerste Kamer?
•    Klimaatzorgen nauwelijks veranderd na IPCC-rapport
•    Inflatiezorgen onveranderd hoog

Hoe nu verder met het stikstofbeleid? 

Meer dan twee weken geleden waren de Provinciale Statenverkiezingen. De grote winnaar was de BoerBurgerBeweging (BBB), die in alle twaalf provincies de grootste werd. De coalitiepartijen kregen klappen. Inmiddels is de top van het kabinet begonnen met gesprekken over de te volgens koers na deze uitslag. Aanpassing van het stikstofbeleid is één van de opties die op tafel ligt. 

Kiezers zijn verdeeld. Drie op de tien (28%) zeggen dat het stikstofbeleid moet blijven bestaan, maar dat dan wel het streefjaar om de gewenste reductie te realiseren naar 2035 moet worden verplaatst. Een even grote groep (29%) vindt dat het doel van de halvering van de stikstofuitstoot voor 2030 moet blijven staan. En een vijfde (21%) vindt het gehele stikstofbeleid van tafel moet. De rest twijfelt. 

De achterban van de coalitiepartijen verschilt van mening wat betreft de stikstofdoelen. Waar D66’ers voorstander zijn van handhaving van de huidige stikstofplannen (44%), zijn CDA’ers met name voorstander van het uitstellen van de doelen tot 2035 (52%) – al is dit indicatief.

Stikstof een van belangrijkste thema’s bij PS23 

Kiezers hebben bij hun partijkeuze bij de Provinciale Statenverkiezingen voornamelijk gebaseerd op landelijke thema’s als stikstof, klimaat en inflatie. Kiezers van BBB lieten zich met name leiden door overwegingen op het gebied van stikstof (48%), de ‘betrouwbaarheid van de overheid’ (37%), landbouw (29%), inflatie (27%) en immigratie (26%).

Ruime meerderheid Nederlanders verwacht dat het kabinet de termijn niet uitdient

Met het stikstofbeleid als mogelijke splijtzwam binnen de coalitie neemt het vertrouwen dat het kabinet de rit uitzit af. Maar een kwart van de Nederlanders heeft er vertrouwen in dat het huidige kabinet de volledige kabinetstermijn van vier jaar zal uitdienen. Zeven op de tien Nederlanders hebben hier (heel) weinig vertrouwen in.

Zelfs bij kiezers van coalitiepartijen is enige scepsis. Waar onder VVD’ers en D66’ers nog een (krappe) meerderheid verwacht dat het kabinet de vier jaar volmaakt, is de achterban van zowel het CDA als de ChristenUnie minder hoopvol – zo’n 60% heeft er geen vertrouwen in dat het kabinet de rit uitzit (al dienen deze cijfers terughoudend te worden geïnterpreteerd gezien het lage aantal waarnemingen voor deze partijen). Kiezers van BBB hebben er nauwelijks vertrouwen in dat het kabinet de volledige termijn zal uitdienen. 

Linksom of rechtsom in de Eerste Kamer

Met de uitslagen van de Provinciale Statenverkiezingen in het achterhoofd, is een veelgestelde vraag of het kabinet nu linksom of rechtsom een meerderheid in de Eerste Kamer moet zoeken. Nederlanders zijn hierover verdeeld: een kwart (23%) heeft een voorkeur voor een samenwerking met linkse partijen en een vergelijkbaar aandeel (28%) heeft liever dat de coalitie via rechtse partijen een meerderheid in de Eerste Kamer zoekt. Verder vindt een vijfde (20%) dat de coalitie geen samenwerking moet zoeken, maar moet opstappen en vindt een tiende (9%) dat er per wetsvoorstel naar een meerderheid gezocht moet worden in de Eerste Kamer.

Ook onder kiezers van de coalitiepartijen is er geen consensus over de te kiezen richting. D66’ers hebben een duidelijke voorkeur voor een samenwerking over links, terwijl CDA’ers en VVD’ers liever over rechts gaan. Opvallend is dat het electoraat van de ChristenUnie relatief vaak vindt dat het kabinet moet opstappen (21%), al is dit resultaat indicatief. 

Zorgen over klimaat onveranderd 

Naast de problemen rondom stikstof, was ook klimaatbeleid een van de leidende thema’s in de stemkeuze bij de Provinciale Statenverkiezingen. Dat wil echter niet zeggen dat de zorgen van Nederlanders over klimaat door de tijd heen zijn gegroeid: vergeleken met juli en november 2022 zijn Nederlanders niet anders gaan denken over het klimaat. Het merendeel vindt het problematisch of dat het klimaat  zich in een kritieke fase bevindt, terwijl maar een fractie van de Nederlanders vindt dat klimaatverandering geen zorg is.

Houdingen ten opzichte klimaatbeleid hangen sterk samen met partijvoorkeur. Ter illustratie de verschillen in opvattingen tussen kiezers van enerzijds BBB, en anderzijds PvdA/GroenLinks. Beide kiezersgroepen zijn het er over eens dat klimaatverandering zorgelijk is, maar ze verschillen zeer over de mate van ernst van het probleem. Zo vinden BBB’ers klimaatverandering vaker overdreven en vindt een ruime meerderheid van het electoraat van PvdA en GroenLinks – waarbij klimaat een speerpunt was in de verkiezingen – dat klimaatverandering zich in een kritieke fase bevindt en dat   de wereld nu moet handelen.   

Zorgen om inflatie stabiel hoog

De zorgen omtrent inflatie zijn al enige tijd gestabiliseerd. Zo’n driekwart van de Nederlanders maakt zich zorgen over inflatie en ongeveer de helft geeft aan meer moeite te hebben met rondkomen door de inflatie. Twee derde heeft diens uitgavenpatroon aangepast vanwege inflatie. 

Nederlanders besparen met name via de boodschappen of energierekening. De lagere inkomens besparen daarnaast relatief vaak op persoonlijke verzorging of gaan vaker minder ver of helemaal niet op vakantie dan andere inkomens. Ook geeft bijna een vijfde van deze inkomensgroep aan dat ze maaltijden overslaan. 

Onderzoeksverantwoording 
De data zijn gebaseerd op online onderzoek van Ipsos onder een representatieve steekproef van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking (n = 1.005) tussen 24 en 27 maart 2023. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproef en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd.

Meer informatie
Deze peiling is onderdeel van de maandelijks terugkerende Maatschappelijke Barometer. 
Neem voor meer informatie over dit onderzoek contact op met Sjoerd van Heck ([email protected]).