Peiling: Stemzekerheid | Verkiezingsthema’s | Bestuurlijke hervorming

 

 

Rechtse kiezers iets zekerder over partijkeuze

De Maatschappelijke Barometer van vorige week liet zien dat Nederlanders nog onzeker zijn over hun stemkeuze, met name onder jongeren. Zo bleek dat maar een vijfde van de jongeren (18-34 jaar) gaan stemmen en een sterke voorkeur hebben voor slechts één partij. Maar hoe verhoudt de stemzekerheid zich onder politieke stromingen?

 

 

Rechtse kiezers zijn al het meest zeker over hun stem. Bijna de helft (46%) van hen heeft een sterke voorkeur voor slechts één partij. Onder linkse kiezers en kiezers uit het politieke midden is dit percentage lager, respectievelijk 37% en 31%. 

Als we ook de groep kiezers meenemen die een voorkeur heeft maar andere partijen nog een kans geeft, neemt het verschil in keuzezekerheid toe: 85% van de rechtse kiezers heeft een (sterke) voorkeur voor één partij, terwijl dit percentage 72% is onder linkse kiezers en 67% onder kiezers uit het politieke midden. Hierdoor lijkt er met name onder het politieke midden nog ruimte te zijn voor partijen om invloed uit te oefenen tijdens de campagneperiode.

 

Verkiezingsthema's

Nu de leden van de Tweede Kamer officieel met verkiezingsreces zijn, kunnen de campagnes voor de aanstaande verkiezingen echt van start gaan. Het is al enige tijd duidelijk waar Nederlanders deze verkiezingen het liefst over zien gaan. De zaken die verband houden met bestaanszekerheid worden al maanden genoemd als meest wenselijke verkiezingsthema’s. Gezondheidszorg (30%), inflatie / kosten van levensonderhoud (29%) en woningnood (28%) worden namelijk het meest genoemd door Nederlanders. 
Naast thema’s omtrent bestaanszekerheid, worden ook de thema’s immigratie en asiel (26%) en klimaat en duurzaamheid (22%) al maanden als een van de meest wenselijke thema’s voor de  verkiezingen genoemd. 

 

Zowel NSC als GroenLinks-PvdA zouden kunnen profiteren van het thema gezondheidszorg in de verkiezingen. Gevraagd naar welke partijen volgens Nederlanders geschikt zijn om het beleid voor de gezondheidzorg te maken, worden beide partijen door één op de vijf Nederlanders genoemd als meest geschikt (respectievelijk 19% en 18%). Voor het immigratiebeleid wordt de PVV veruit het meest geschikt geacht om hier het beleid over te maken: drie op de tien Nederlanders (28%) vinden de partij van Geert Wilders hier het meest geschikt voor. 

 

 

De leeftijd van Nederlanders speelt een belangrijke rol in de mate waarin zij thema’s belangrijk vinden voor bij de verkiezingen. Zo vinden jongeren (18-34 jaar) dat de verkiezingen met name over de woningmarkt en kosten van levensonderhoud zouden moeten gaan, terwijl ouderen (55+) de gezondheidszorg en immigratie en asiel juist de meest belangrijke thema’s voor de aanstaande verkiezingen vinden.

 

 

Bestuurlijke hervorming 

Na de verkiezingen voor de Tweede Kamer in november zal het dertienjarig premierschap van Mark Rutte tot een einde komen, het langste premierschap in de geschiedenis van Nederland. Dit roept de vraag op of Nederlanders van mening zijn dat er een limiet moet zijn aan de duur van het bekleden van dit ambt.
De resultaten van de Maatschappelijke Barometer laten zien dat de helft van de Nederlanders (48%) vindt dat hier een maximumtermijn aan het premierschap vast zou moeten zitten, tegenover twee op de tien Nederlanders (22%) die het hiermee oneens zijn.

 

Niet geheel verrassend is het draagvlak voor een maximumtermijn van het premierschap het laagst onder VVD’ers – de partij van demissionair premier Mark Rutte. Slechts een kwart van de VVD’ers (25%) ziet een maximumtermijn van het premierschap zitten, tegenover twee op de vijf VVD’ers (44%) die hiertegen zijn. 

 

In de Maatschappelijke Barometer hebben we Nederlanders ook gevraagd naar andere vormen van bestuurlijke hervorming voor het premierschap, waaronder rechtstreekse verkiezingen voor het premierschap en de vraag of alleen lijsttrekkers premier zouden moeten worden.
Over deze zaken blijken Nederlanders verdeeld te zijn. Zo is twee vijfde van de Nederlanders (42%) voor rechtstreekse verkiezingen, tegenover één op de vijf Nederlanders (22%) die hiertegen is. Vooral FvD’ers vinden rechtstreekse verkiezingen voor premiers wenselijk: acht op de tien FvD’ers (79%) steunen dit idee.
 

 

Ook over de vraag of alleen lijsttrekkers van partijen premiers zouden mogen worden heerst verdeeldheid. Eén op de vijf Nederlanders (22%) zegt hier voorstander van te zijn, tegenover een derde (36%) die het hiermee oneens is. 
Draagvlak voor een dergelijke regel is het grootst onder aanhangers van Forum voor Democratie (38%) en PVV en ChristenUnie (beide 33%). Aanhangers van GroenLinks-PvdA zien dit het minst zitten: de helft van deze kiezers (53%) zegt hier geen voorstander van te zijn. 

 

 

Tegen de versplintering

Op dit moment zitten er 21 fracties in de Tweede Kamer, waarvan vijf fracties bestaan uit afsplitsingen van andere partijen in de Kamer. Dat is een record. Om versplintering in de Tweede Kamer tegen te gaan, vinden zes op de tien Nederlanders (56%) het wenselijk als er een kiesdrempel wordt ingevoerd. Slechts één op de tien Nederlanders (9%) is tegen. 

 

 

Een andere manier om versplintering in de politiek tegen te gaan is door zetels af te staan aan de partij wanneer een Kamerlid zich van hun partij afsplitst. Ook hier is animo voor onder Nederlanders: zes op de tien Nederlanders (59%) vinden dat Kamerleden die zich afsplitsen van hun partij hun zetel moeten inleveren aan die partij. Slechts één op de tien Nederlanders (11%) voelt hier niets voor. Het draagvlak voor het inleveren van een zetels bij afsplitsingen is het grootst onder VVD’ers (76%) en NSC’ers (72%). 

 

Onderzoeksverantwoording 

De data zijn gebaseerd op online onderzoek van Ipsos onder een representatieve steekproef van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking (n= 1.013) tussen 13 en 16 oktober 2023. De peiling vond plaats vóór de dodelijke raketinslag maandagavond op het al-Ahli Baptist Hospital in Gaza-Stad. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproef en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. 

 

Meer informatie

Deze peiling is onderdeel van de maandelijks terugkerende Maatschappelijke Barometer. 
Neem voor meer informatie over dit onderzoek contact op met Sander Nieuwkerk ([email protected]).