Politiek met Sjoerd - Door de bomen het bos zien

Net zoals we dat eerder deden (zie hier), vroegen we kiezers om de partijen in Nederland op een links-rechts schaal te plaatsen. 
De belangrijkste inzichten:

1. Verschuivingen op rechts: Forum voor Democratie schuift op naar rechts, en wordt nu als ongeveer even rechts als de PVV waargenomen. De VVD is wat opgeschoven naar links. 
2. Nieuwe partijen nemen (nog) geen uitgesproken positie in: in ieder geval op de links-rechts dimensie onderscheiden de nieuwkomers Volt, Bij1 en BBB zich niet. 
3. Stabiliteit: de meeste partijen nemen in de ogen van de kiezer nog ongeveer dezelfde positie in als voorheen. 

Met 17 verschillende partijen rijst de vraag of kiezers eigenlijk nog wel programmatische verschillen kunnen ontwaren. Wij vroegen daarom aan Nederlandse kiezers om partijen te plaatsen op een links-rechts schaal. Op die manier kunnen we (veranderingen in) de percepties van kiezers van de posities van partijen onderzoek (voor een wetenschappelijke toepassing van partijposities op basis van plaatsingen door kiezers, zie bijvoorbeeld hier). 

Het eerste dat opvalt is de relatieve stabiliteit in partijposities. Vergeleken met 3 jaar geleden nemen de meeste partijen grosso modo dezelfde ideologische positie in. 

Ook de positie van het CDA is stabiel – nog steeds net rechts van het midden. De kiezersperceptie van de positie van het CDA strookt dus niet met de analyse dat het CDA onder Wopke Hoekstra naar rechts zou zijn geschoven (bijvoorbeeld hier en hier) en de VVD zelfs rechts zou inhalen (zie hier). 

Op vrijwel dezelfde positie als het CDA – net rechts van het midden – plaatsen kiezers nieuwkomer Boer Burger Burgerbeweging (BBB). Dat lijkt te passen in een trend. Van de debutanten BBB, Bij1 en Volt werd in de campagne gezegd dat ze een meer uitgesproken positie innamen dan de partijen waar ze verwant mee zijn. Dat valt mee: BBB staat in de ogen van de kiezer vlakbij het CDA, Volt en D66 nemen zelfs precies dezelfde positie in en Bij1 wordt niet gezien als linkser dan bijvoorbeeld de PvdA of GroenLinks. 

Ook JA21 – dat zich tot doel stelde om de VVD ‘naar rechts te trekken’  – neemt geen uitgesproken positie in. Kiezers plaatsen de partij op vrijwel dezelfde positie als de VVD. 

Wat ook opvalt ter rechterzijde van het spectrum: Forum voor Democratie is in de ogen van kiezers flink opgeschoven naar rechts. Drie jaar geleden stonden Forum en de VVD nog ongeveer op dezelfde plek, links van de PVV. FVD heeft een ruk naar rechts gemaakt en wordt nu als ongeveer even rechts als de PVV gepercipieerd.

De VVD is tegelijkertijd wat opgeschoven naar links. Deze geleidelijke beweging naar het midden kan twee gevolgen hebben. Eén: het maakt dat populistische uitdagers als PVV, FVD en mogelijk in de toekomst ook JA21 kunnen claimen dat zij hèt alternatief voor echt rechtse politiek zijn. Twee: het maakt de VVD aantrekkelijker voor kiezers in het centrum van het spectrum, en het maakt het voor de VVD makkelijker om bij formaties zowel naar links als naar rechts te kijken. Daarmee lijkt de VVD steeds meer op weg om een scharnierpositie in het huidige politieke spectrum in te nemen, een positie die historisch weggelegd was voor het CDA.

Meer informatie

Neem voor meer informatie contact op met Sjoerd van Heck ([email protected])

Alle blogs van Sjoerd over politiek en publieke opinie zijn op deze pagina verzameld. 

Onderzoekverantwoording Deze gegevens zijn gebaseerd op 3 metingen van de Politieke Barometer: augustus 2018 (n=1.045), juni 2019 (n=1.028) en mei 2021 (1.010) De gegevens zijn verzameld door middel van online onderzoek onder alle stemgerechtigde Nederlanders. De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de meest recente landelijke verkiezingen en vormen daarmee een representatieve afspiegeling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking.