Verkiezingsonderzoek Tweede Kamerverkiezingen 2023

Lees hieronder een greep uit de resultaten of download het hele rapport hier.

GroenLinks-PvdA profiteerde van strategische stem; PVV’ers stemden vaker op partij vanwege specifiek onderwerp

Een meerderheid van de kiezers (56%) heeft gestemd op de partij die het beste aansloot bij de eigen politieke overtuiging, terwijl een zesde (17%) strategisch heeft gestemd. Met name GroenLinks-PvdA heeft hier stemmen aan gewonnen: ruim een derde van het electoraat (37%) heeft uit strategische overwegingen op de partij gestemd. Onder PVV’ers was dit 20%.

Verder had een tiende van de kiezers (12%) gestemd op een partij vanwege de lijsttrekker (25% onder NSC’ers) en heeft een nagenoeg even grote groep van 10% op een partij gestemd vanwege een specifiek onderwerp (18% onder PVV’ers).

PVV profiteert het meest van verschuivingen

Bij elk verkiezingsonderzoek kijken we ook naar de verschuivingen van kiezers tussen de partijen. Vooral D66 en het CDA zien bij deze verkiezing een relatief groot deel van hun Tweede Kamer achterban vertrekken naar een andere partij. Maar ook relatief veel VVD’ers en SP’ers zijn bij deze verkiezing overgestapt naar een andere partij. Bij PVV zien we relatief de minste verschuivingen van hun kiezers naar een andere partij.

PVV, de grote winnaar bij deze verkiezingen, profiteert het meest van de verschuivingen. 61% van hun kiezers koos in 2021 nog voor een andere partij. Met name VVD, FvD en JA21 zijn kiezers verloren aan de PVV. Ook heeft de PVV een grote groep niet-stemmers naar de stembus getrokken (12%). 

Een grafische weergave van de kiezersstromen kunt u vinden op de website van de NOS.

Een groot deel van de ‘Nieuwe PVV’ers’ is pas kort voor de verkiezingen bij de partij geland. Twee derde van de PVV’ers die bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen niet of op een andere partij hadden gestemd (65%) had pas een week voor de verkiezingen besloten dat ze op de PVV zouden gaan stemmen. 31% had de keuze zelfs pas in de laatste twee dagen gemaakt. 
 

Andere resultaten:

• Niet-stemmers stemmen niet door gebrek aan vertrouwen of interesse in de politiek.
• Een op de vijf kiezers (19%) heeft een week voor de verkiezingen besloten te gaan stemmen; 15% heeft pas op verkiezingsdag de keuze voor een partij gemaakt.
• Immigratie en asiel is het belangrijkste thema voor PVV’ers, klimaat en duurzaamheid is dat voor GroenLinks-PvdA-stemmers. 
• Vier op de tien kiezers (39%) hebben de voorkeur voor een rechts kabinet. Een vijfde (22%) heeft liever een links kabinet. 
• ‘Nieuwe PVV’ers’ verschillen met name op basis van opleiding met de trouwe achterban. 

Onderzoeksverantwoording

• De gegevens in dit rapport zijn gebaseerd op online verkiezingsonderzoek van Ipsos in opdracht van de NOS onder een representatieve steekproef van 3.655 stemgerechtigde Nederlanders.
• Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproef en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen 2017) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. 
• De onnauwkeurigheidsmarges bij dit onderzoek (uitgaande van een betrouwbaarheidsinterval van 95%) lopen uiteen van ongeveer 0.5% tot 3%. 
• De gegevens zijn verzameld op woensdag 22 november 2023 (verkiezingsdag). Het onderzoek begon bij het openen van de stemlokalen en werd afgesloten op het moment dat de stemlokalen dicht gingen. 
• PVV’ers die bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 ook op de PVV hebben gestemd worden ‘Trouwe PVV’ers genoemd. PVV’ers die toen op een andere partij stemden of niet stemden worden ‘Nieuwe PVV’ers’ genoemd.