Nederlanders over de monarchie in 2020

Ipsos heeft in samenwerking met Nieuwsuur de publieke opinie in Nederland betreffende het Koningshuis en de monarchie onderzocht. Dit zijn de belangrijkste resultaten. Lees ook het artikel van Nieuwsuur over dit onderzoek, of bekijk het volledige onderzoeksrapport. 

Het vertrouwen in koning Willem-Alexander is in 2020 flink gedaald. In april van dit jaar zei nog 76% van alle Nederlanders veel of tamelijk veel vertrouwen in de koning te hebben. In december is dat nog maar 47%. Ook de tevredenheid met het functioneren van de koning is gekelderd. Waar in april 67% van de ondervraagden nog zei (heel) tevreden te zijn over het functioneren van Willem-Alexander is dat in december nog maar 51%. Het aandeel burgers dat (zeer) ontevreden is over het functioneren van de koning is gestegen van 3% naar 14%. De tevredenheid over het functioneren van koningin Máxima is ook gedaald; van  83% in april 2020 tot 61% in december. 

Draagvlak voor de monarchie

Ook het draagvlak voor de monarchie is afgenomen, hoewel nog steeds een meerderheid van 60% van alle burgers vindt dat Nederland een monarchie moet blijven. Dat aandeel was in april nog 74%. De steun voor een republiek als staatsvorm is licht gestegen. In vergelijking met april zeggen meer Nederlanders zich druk te maken over de kosten van de monarchie, en ook is er een sterkere behoefte aan meer openheid over die kosten. 
Bij deze cijfers dient te worden opgemerkt dat er een vergelijking is gemaakt met april 2020. Het is niet uitgesloten dat het enthousiasme voor het koningshuis en de monarchie in april, vanwege feestelijkheden, altijd iets hoger ligt dan in andere maanden. Het is daarom verstandig om terughoudend te zijn met de conclusie dat de waargenomen afname van het draagvlak voor de monarchie enkel is terug te voeren op de coronacrisis. 

Coronacrisis

Tijdens de coronacrisis is discussie ontstaan over de mate van solidariteit van het koningshuis met de Nederlandse burgers. Toch laat onze data zien dat de groep Nederlanders die vindt dat de koning en de koningin zich wel solidair hebben getoond met het volk tijdens de coronacrisis een stuk groter is dan de groep die vindt dat dit niet het geval is (40% versus 25%). Ook zegt ruim de helft van alle burgers (55%) dat het koninklijk echtpaar zich bewust is van het maatschappelijke leed dat wordt veroorzaakt door de crisis; slechts 16% denkt van niet. Het zijn met name ouderen (55+) die, meer dan jongeren, overtuigd zijn van de solidariteit van de koninklijke familie en van hun binding met het volk. 
Wel is er, ook onder ouderen, kritiek op de beslissing van de koninklijke familie om tijdens de coronacrisis met vakantie naar Griekenland te gaan. Een duidelijke meerderheid (76%) vindt deze beslissing ‘niet verstandig’, en bijna zeven op de tien Nederlanders (69%) denken dat het imago van de familie hierdoor is beschadigd. 

Eerder onderzoek

In dit rapport vergelijken we data van december 2020 met data van april 2020. Die data komt uit het NOS Koningsdagonderzoek dat Ipsos ieder jaar in opdracht van de NOS uitvoert. Bekijk hier het volledige onderzoeksrapport en hier het artikel van de NOS. 

Onderzoeksverantwoording 

De gegevens zijn gebaseerd op twee verschillende onlineonderzoeken van Ipsos onder twee representatieve steekproeven van stemgerechtigde Nederlanders op 17-20 april 2020 (n=1.002) en 18-20 december 2020 (n=1.050). Afwijkingen tussen de samenstellingen van de steekproeven en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2017) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. Foutmarges lopen uiteen van ongeveer 1% tot ongeveer 3%. 

Vraagstellingen:  

• Hoeveel vertrouwen heeft u in Willem-Alexander als koning van Nederland? (zeer veel vertrouwen, tamelijk veel vertrouwen, neutraal (veel noch weinig vertrouwen), tamelijk weinig vertrouwen, zeer weinig vertrouwen)
• Willem-Alexander is sinds 2013 staatshoofd van Nederland. Hoe tevreden bent u over de wijze waarop hij de afgelopen jaren heeft geregeerd? (zeer tevreden, tevreden, neutraal (tevreden noch ontevreden), ontevreden, zeer ontevreden)
• Máxima vervult sinds 2013 haar rol als koningin naast het staatshoofd. Hoe tevreden bent u over de wijze waarop zij dat doet? (zeer tevreden, tevreden, neutraal (tevreden noch ontevreden), ontevreden, zeer ontevreden)
• Nederland is een koninkrijk met een koning als staatshoofd. Wat is volgens u het beste: dat Nederland een monarchie blijft of dat het een republiek wordt met een gekozen president als staatshoofd? 
  • Nederland moet een monarchie blijven
  • Nederland moet een republiek worden
• Er wordt wel eens gesproken over een louter ceremoniële rol van het staatshoofd. Wat vindt u wenselijk? 
  • De monarchie in huidige vorm
  • Een ceremonieel koningschap
  • Geen monarchie, maar een republiek
• Op dit moment is het zo dat het oudste kind van de koning(in) automatisch de troonopvolger wordt. Wat vindt u daarvan? 
  • Het is goed dat deze traditie blijft voortbestaan
  • Het is niet meer van deze tijd
• In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? (zeer mee eens, mee eens, neutraal, mee oneens, zeer mee oneens)
  • Het is belangrijk dat het koningshuis verantwoording aflegt over de eigen kosten
  • Er zou meer openheid moeten zijn over de kosten van de monarchie
  • Ik maak me druk over de kosten van de monarchie
• In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? (zeer mee eens, mee eens, neutraal, mee oneens, zeer mee oneens)
  • Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima zijn zich bewust van het maatschappelijke leed dat door corona wordt veroorzaakt
  • Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima tonen zich solidair met het volk tijdens de coronacrisis
  • Het was onverstandig van Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima om tijdens de coronacrisis met vakantie naar Griekeland te gaan 
  • De vakantie van Koning Willem-Alexander en Koningin Maxima naar Griekenland van dit jaar is slecht geweest voor hun imago.
  • Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima weten niet goed wat er speelt in de samenleving