Peiling: Stemkeuze Nederlanders | Beoordeling politici | Coalitievorming | Israëlisch-Palestijns conflict

Nederlanders nog onzeker over stemkeuze

Ondanks dat de Tweede Kamerverkiezingen al over een maand plaatsvinden, moeten de echte verkiezingscampagnes nog losbarsten. Dit kan nog veel betekenen voor de kiezersvoorkeuren, want Nederlanders twijfelen nog veel over hun stemkeuze. Op dit moment heeft een derde van de Nederlanders (35%) een sterke voorkeur voor één partij, waar een vergelijkbaar aandeel (31%) ondanks hun voorkeur voor één partij ook nog de kans geven aan andere partijen. Voor één op de vijf Nederlanders (16%) maken meerdere partijen nog een kans of heeft helemaal nog geen voorkeur voor een partij.

Met name jongeren (18-34 jaar) zijn nog niet zeker van hun stem: slechts één op de vijf (20%) heeft een sterke voorkeur voor een partij. De helft geeft (55%), ondanks een eventuele voorkeur voor een partij, meerdere partijen een kans of heeft nog helemaal geen voorkeur voor een partij. Onder 55-69 jarigen heeft de helft (47%) al een sterke voorkeur voor één partij.  

Omtzigt en Yeşilgöz-Zegerius meest gewaardeerde en premierwaardige politici

Het campagneseizoen wordt komende zondag 22 oktober officieel afgetrapt met een lijsttrekkersdebat bij College Tour. Voor deze start zien we dat de meest gewaardeerde politicus Pieter Omtzigt is met een beoordeling van een 6.9. Yeşilgöz-Zegerius volgt op gepast afstand met een 6.1, waarbij opvalt dat ze nog relatief onbekend is: 61% van de Nederlanders kent haar. De partijleiders van de vier andere grote partijen (NSC, GroenLinks-PvdA, PVV en BBB) zijn bekender dan Yeşilgöz-Zegerius.  

Kijkende naar de premier-waardigheid, zien we een vergelijkbaar beeld. Omtzigt en Yeşilgöz-Zegerius worden het meest premier-waardig geschat: de helft van de Nederlanders ziet de politici als premier-waardig (beide 45%).

Waar Nederlanders Omtzigt al sinds het begin van onze metingen het meest premier-waardig werd geacht, lijken Nederlanders Yeşilgöz-Zegerius in toenemende mate als premier-waardig te zien. In juli, net na de val van het kabinet, lag haar premierwaardigheid een stuk lager, op gelijke hoogte met Caroline Van der Plas. En waar Yeşilgöz-Zegerius stijgt in haar premier-waardigheid, daalt deze juist bij Van der Plas: op dit moment ziet één op de vijf Nederlanders (20%) haar als de ideale premier, waar zij dit in juli nog was voor een derde van de Nederlanders (32%). 

Naast een dalende premier-waardigheid bij Van der Plas, lijkt het erop dat Nederlanders minder vaak dan in juli het idee hebben dat ze zaken voor elkaar krijgt. Frans Timmermans wordt op alle eigenschappen minder goed beoordeeld, ook onder linkse kiezers. 

Coalitievorming: Verdeeldheid over PVV maakt rechts kabinet onwaarschijnlijk

Als we de achterban van de partijen vragen welke partijen absoluut wel en welke absoluut niet in het volgende kabinet moeten komen, zien we dat BBB’ers en NSC’ers het liefst met elkaar in een coalitie willen. BBB’ers hebben daarna een voorkeur voor de PVV, waar NSC’ers juist verdeeld over zijn. De VVD is een splijtzwam voor beide achterbannen. Een aanzienlijk deel wil er wél mee in een coalitie, een ander deel juist niet. GL-PvdA scoort bij de achterban van beide partijen slecht: 44% van de BBB’ers en 33% van NSC’ers geven aan GroenLinks-PvdA absoluut niet terug te willen zien in het volgende kabinet. 

VVD’ers willen een rechtse coalitie middels een samenwerking met NSC en/of BBB. Ook een kabinet met de oude coalitiegenoten CDA en D66 zien zij zitten. VVD’ers lijken steeds negatiever tegenover een coalitie met de PVV te staan; een derde wil de partij van Geert Wilders absoluut niet in een volgend kabinet. Dat maakt het vormen van een rechtse coalitie lastig, daar de PVV nodig is om een meerderheid te krijgen met VVD-NSC-BBB. Met het CDA in plaats van de PVV komt men momenteel – op basis van de huidige peilingen – uit op 71 zetels, onvoldoende voor een meerderheid. 

Israëlisch-Palestijns conflict speelt nauwelijks een rol in partijkeuze; Nederland verdeeld over steun

Deze week berichtten Nieuwsuur en het NRC over de attitudes van Nederlanders ten opzichte van het Israëlisch-Palestijns conflict. De volledige resultaten kunt u in de bijgevoegde PDF vinden. In de Maatschappelijke Barometer lichten we een aantal resultaten uit. 

Over de steun in het conflict heerst er verdeeldheid in Nederland: drie tiende (29%) heeft hier geen mening over of weten niet waar hun steun ligt. Een kwart van de Nederlanders vindt dat Nederland zowel geen steun zou moet bieden aan de Israëliërs, als aan de Palestijnen. Nederlanders die wel partij kiezen, willen met name dat Nederland steun biedt aan de Israëliërs, al is dit niet onvoorwaardelijk. Zo vindt een kwart (23%) dat Israëliërs onder voorwaarde gesteund moeten worden door Nederland, waar één op de tien Nederlanders (9%) vindt dat Nederland de Israëliërs onvoorwaardelijk moet steunen. 

Slechts één op de tien Nederlanders (8%) vindt dat de Palestijnen gesteund moeten worden door Nederland, maar ook hier geldt dat dit met name onder voorwaarden moet zijn. 

Ondanks dat Nederlanders het nieuws over het conflict volop volgen, speelt het thema maar een beperkte rol bij hun stemkeuze bij de aanstaande verkiezingen. Voor een kwart van de Nederlanders (24%) speelt het namelijk enigszins tot in grote mate een rol bij hun partijkeuze, tegenover zes op de tien Nederlanders (59%) voor wie het thema helemaal geen rol speelt. Het thema speelt voor aanhangers van de ChristenUnie en D66 de grootste in hun stemkeuze: voor vier op de tien aanhangers van beide partijen speelt het conflict in meer of mindere mate een rol in hun stemkeuze (respectievelijk 38% en 36%). Opvallend is dat het voor één op de tien PVV’ers (10%) een grote rol speelt in hun stemkeuze. 

Ook voor de thema’s bij de verkiezingen zien we voorlopig nog geen effect van het Israëlisch-Palestijns conflict. Maar een fractie (2%) vindt dat de verkiezingen hierover zouden moeten gaan. Vooralsnog blijven de belangrijkste thema’s de gezondheidszorg (30%), inflatie (29%), de woningmarkt (28%), immigratie en asiel (26%) en klimaat en duurzaamheid (22%).

Onderzoeksverantwoording 

De data zijn gebaseerd op online onderzoek van Ipsos onder een representatieve steekproef van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking (n= 1.013) tussen 13 en 16 oktober 2023. De peiling vond plaats vóór de dodelijke raketinslag maandagavond op het al-Ahli Baptist Hospital in Gaza-Stad. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproef en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. 

Meer informatie

Deze peiling is onderdeel van de maandelijks terugkerende Maatschappelijke Barometer. 
Neem voor meer informatie over dit onderzoek contact op met Sander Nieuwkerk ([email protected]).