Politiek met Sjoerd - BBB als bestuurderspartij

Op de trekker naar het Torentje

Wie een jaar geleden had voorspeld dat de BBB vandaag de dag de grootste partij van het land zou zijn, zou met een schuin oog zijn aangekeken. De partij profileerde zich met name als partij die de belangen van de boeren behartigde – what’s in the name – maar vanaf juni 2022 werd de partij de vertegenwoordiger van een breder, algehele onvrede over en wantrouwen in de landelijke politiek. Het BBB-electoraat vond niet alleen stikstof een belangrijk politiek thema; ook de overige crisisthema’s, zoals de asiel- en wooncrisis, en de toeslagenaffaire vonden zij belangrijker dan de gemiddelde Nederlander. Desondanks leek het toen onwaarschijnlijk dat we over een mogelijke minister-president Van der Plas konden spreken. 

Als minister-president is het in ons politiek polderklimaat belangrijk om zo nu en dan water bij de wijn te doen en het compromis op te zoeken. De BoerBurgerBeweging stond met haar no-nonsense mentaliteit echter nog niet bekend als partij die haar vingers graag brandt aan het compromis. Met nadruk op stond. Want waar in verschillende provincies al voorzichtig gesnuffeld wordt aan coalities met minder voor de hand liggende partijen als GroenLinks, zoekt BBB ook landelijk sinds de verkiezingen nadrukkelijk de verbinding. Zo sommeerde Van der Plas Eurocommissaris Frans Timmermans naar Den Haag om te praten over het stikstofbeleid en startte de partij daarnaast een podcast waarin BBB-criticaster Sander Schimmelpenninck als eerste gast mocht aanschuiven voor een gesprek met de partijleider. De verbinding wordt dus gezocht, maar maakt dit Van der Plas premierwaardiger?

De kiezer vindt (nog) van niet. Ondanks dat andere politici zoals Rutte, Kaag, Hoekstra en Klaver minder vaak geschikt worden bevonden als minister-president, vindt maar twee vijfde van de Nederlanders Van der Plas geschikt als premier. Het opmerkelijke hierbij is dat het draagvlak voor minister-president Van der Plas afgelopen maand juist is afgenomen. In maart zag bijna de helft haar als premier-waardig. De uitgestoken hand naar haar criticasters leidt vooralsnog niet tot een toenemend draagvlak voor een BBB-premier.

BBBestuurderspartij?

Het is nu nog koffiedik kijken, maar mocht de BBB haar electoraat kunnen vasthouden, dan kan de partij zo maar doorgroeien tot een bestuurderspartij. Oude bestuurderspartijen zoals het CDA en VVD worden momenteel – in meer of mindere mate – afgerekend op hun compromissen uit het regeerakkoord, maar wat verwacht het BBB-electoraat van haar partij in zo’n situatie? Moet de BoerBurgerBeweging zich vooral vasthouden aan haar eigen principes en standpunten, ook als dat betekent dat ze geen invloed hebben op het beleid? Of vinden BBB’ers het belangrijker als de partij invloed heeft op het beleid, ook als dat betekent dat de partij sommige principes en standpunten moet opgeven? 

Een lastige vraag, aldus de BBB’er. Waar 46% liever onvoorwaardelijk vasthoudt aan de eigen principes en standpunten, vindt 44% juist dat de partij beter het compromis kan zoeken zo lang de partij maar invloed heeft op het beleid. Hiermee zijn BBB’ers relatief vaak compromis-zoekend vergeleken met aanhangers van andere partijen. De door de partij gezochte verbinding lijkt dus ook binnen haar achterban op draagvlak te kunnen rekenen. De zaadjes voor een constructieve bestuurderspartij lijken derhalve al voorzichtig te zijn gelegd. 

Hoe zit de vork nou echt in de steel? 

Los van óf de achterban achter eventuele compromissen staat, is het de vraag over welke thema’s zij het compromis zullen zoeken en hoe zij over deze belangrijke thema’s denken. Momenteel overschaduwen de stikstofstandpunten van de BBB haar overige partijpunten, waardoor bijvoorbeeld BBB-standpunten over onderwijs of gezondheidszorg minder bekend zijn bij het grote publiek. 

Maar met een snelgroeiend electoraat, komend van zowel centrumrechtse partijen als populistisch-rechts, zijn ook de standpunten van de BBB’ers en de politieke richting van deze achterban in nevelen gehuld. Qua richting zien BBB’ers zichzelf als centrumrechts: net als in augustus vorig jaar plaatsen zij zichzelf op een vergelijkbare plek als CDA’ers, terwijl bijvoorbeeld VVD’ers zich als meer ‘rechts’ plaatsen. Daarnaast schat de Nederlander de BBB in als centrumrechtse partij, waardoor de partij ook naar buiten vergelijkbaar overkomt als het CDA. 

Des te opmerkelijker is het dan dat qua standpunten de achterban meer overeenkomsten lijkt te hebben met populistisch-rechts. De BBB-achterban toont zich namelijk – mogelijk gevoed door de stikstofdiscussie – als erg Eurosceptisch: twee derde vindt dat de Europese eenwording al te ver is gegaan. Ter vergelijking: onder PVV’ers is dit maar nipt de helft. Daarbij is het BBB-electoraat anti-migratie: vier vijfde maakt zich zorgen over de toestroom aan vluchtelingen en een ruime meerderheid is tegen het plaatsen van meer azc’s in Nederland. 

Er lijkt dus een discrepantie te zijn tussen de standpunten van de eigen aanhang en de politieke stroming waar zij zichzelf onder scharen en ze door anderen onder geschaard worden. Aangezien de standpunten van de partij over verscheidene politieke thema’s nog niet duidelijk naar voren zijn gekomen, zal nog moeten blijken in hoeverre de standpunten van de partij overeenkomen met die van de alsmaar groeiende achterban. Interessant wordt het als de partij compromissen moet zoeken bij thema’s waar BBB’ers – naast het thema stikstof – een uitgesproken mening over hebben. Zullen zij dan nog zo openstaan voor het compromis of moet de BBB dan wel haar poot stijfhouden? De toekomst zal het uitwijzen… 

Deze editie van Politiek met Sjoerd is geschreven door Sander Nieuwkerk ([email protected]). 

Meer informatie

Neem voor meer informatie contact op met Sjoerd van Heck ([email protected])

Alle blogs van Sjoerd over politiek en publieke opinie zijn op deze pagina verzameld. 
Deze tekst is ook verschenen bij EenVandaag 'De Peiling' en in de nieuwe Peiling-app van EenVandaag. 

De data genoemd in deze blog zijn gebaseerd op onlineonderzoek van Ipsos onder representatieve steekproeven van stemgerechtigde Nederlanders. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproeven en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. De meest recente peiling werd uitgevoerd tussen 21 en 24 april 2023 onder n=1.002 stemgerechtigde Nederlanders.