Politiek met Sjoerd - Wie is de BBB-stemmer?

Ruim twee en een halve maand geleden publiceerde het kabinet de – inmiddels beruchte – stikstofkaart. Deze kaart, waarop per gebied staat aangegeven hoeveel stikstofreductie er gerealiseerd moest worden, heeft niet alleen in het land, maar ook op de Tweede Kamer zijn weerslag gehad. Sinds deze stikstofcrisis groeit de BoerBurgerBeweging (BBB) namelijk als kool. Waar de BBB momenteel nog maar met één zetel in de kamer vertegenwoordigd is, staan ze – kijkende naar de laatste zetelpeiling – nu op 16 zetels. 

Zo’n enorm groeiend electoraat roept vragen op. Allereerst natuurlijk waar deze potentiële kiezers vandaan komen. Maar ook: Wat kenmerkt deze groep nieuwe BBB-stemmers en wat heeft hen aangetrokken tot de partij? Is dat enkel de stikstofcrisis of speelt er meer? En bovenal, houdt dit succes aan tot aan de Provinciale Statenverkiezingen?

Een mengelmoes aan partijen

De opmars van de BoerBurgerBeweging is niet specifiek een fenomeen van de laatste drie maanden. De Hollandse nuchterheid van Caroline van der Plas sloeg al eerder aan bij een breder publiek. Zo stond de BBB begin januari al op 7 zetels; een toename van maar liefst 6 zetels in tien maanden tijd. Van januari tot en met mei leek de opmars van het aantal zetels in de peilingen te stabiliseren, waarna de stikstofplannen van minister van der Wal (VVD, Natuur en Stikstof) de laatste drie maanden als een katalysator hebben gewerkt voor het als maar toenemende electoraat. 

Het is dan ook aannemelijk dat de BBB enkele virtuele zetels heeft weggesnoept van de coalitiepartijen. Onze laatste peiling onderstreept dit: zo’n één op de drie Nederlanders die aangeeft op de BoerBurgerBeweging te stemmen als er morgen Tweede Kamer verkiezingen zouden zijn, heeft bij de Tweede Kamer verkiezingen van 2021 op een coalitiepartij gestemd. 

Daarnaast ontkomen ook de partijen aan de rechterflank niet aan de groei van de BBB. Een kwart van het BBB-electoraat komt namelijk van de PVV, FVD en – in mindere mate – JA21. De gemene deler van deze kiezers: een gebrek aan vertrouwen in de politiek, gepaard met een (relatief) pessimistisch beeld van de Nederlandse economie: waar zeven op de tien Nederlanders (72%) denken dat de economische situatie de komende 12 maanden zal verslechteren, denken negen op de tien BBB-stemmers (88%) dit. 

Nét geen CDA

Als we kijken in welke groepen van de samenleving het BBB-electoraat zich bevindt, zien we dat BBB-stemmers vaker man zijn dan vrouw: onder mannen is het de derde grootste partij van Nederland, waar de BBB de zesde grootste partij van Nederland is voor vrouwen. Daarnaast spreekt de BBB vaker de oudere generaties aan – onder 70+’ers is het zelfs de tweede grootste partij – en zouden laagopgeleiden en Nederlanders met een lager inkomen vaker op BBB stemmen als er morgen verkiezingen zouden zijn. 

De traditionele boerenpartij – het CDA – vertoont een nagenoeg vergelijkbare samenstelling qua potentiële kiezers. Ook zij hebben vaker mannelijke dan vrouwelijke stemmers en spreken vaker ouderen dan jongeren aan. Echter, het electoraat van het CDA onderscheidt zich van die van de BBB in het aandeel hoogopgeleiden en potentiële stemmers met een hoog inkomen. Waar deze groep bij het BBB relatief klein is, is deze bij het CDA juist groot. 

Meer dan alleen stikstof

De grootste stijging in de peilingen bij BBB heeft plaatsgevonden nadat de stikstofplannen werden aangekondigd. Hiermee zou je kunnen zeggen dat een grote meerderheid van het BBB-electoraat de stikstofproblematiek momenteel als belangrijkste politieke thema ziet. Echter, BBB-stemmers vinden meer dan één thema belangrijk. 

Natuurlijk is de stikstofproblematiek een belangrijk thema, maar in onze peiling wordt het door de BBB-stemmer niet belangrijker geacht dan thema’s als inflatie, de wooncrisis of de asielcrisis. Daarbovenop is het opvallend dat het BBB-electoraat alle crisisthema’s en affaires (inclusief de toeslagenaffaire) belangrijker vindt dan de gemiddelde Nederlander. Hiermee lijkt een stem voor de BBB – zoals we eerder al hebben kunnen zien – met name een stem tegen het huidige kabinet. 

Alternatief op centrumrechts

Maar waar bevindt de BoerBurgerBeweging zich in het politieke landschap? Is het een concurrent voor de partijen op de rechterflank of moet enkel het CDA vrezen? Als we Nederlanders vragen om partijen op een schaal van uiterst links tot uiterst rechts te plaatsen, valt het op dat het CDA en de BBB nagenoeg op dezelfde positie geplaatst worden: een klein tikkeltje rechts van het midden. Hiermee zijn ze volgens de Nederlander ‘rechtser’ dan een D66, maar ‘linkser’ dan een VVD en PVV. Een typische centrumrechtse partij dus. 

Vervolgens hebben we gevraagd waar Nederlanders zichzelf zouden plaatsen op een schaal van uiterst links tot uiterst rechts. Hier zien we eenzelfde patroon, al lijken CDA’ers iets ‘rechtser’ georiënteerd te zijn dan BBB’ers.

Blik op de toekomst 

Al met al heeft de BBB zich sinds haar intrede in de Tweede Kamer geprofileerd als een centrumrechtse partij, die met haar no-nonsense houding zowel stemmen van de coalitiepartijen als bij de kritische rechtervleugel heeft gehaald. Stikstof was hierin het stokpaardje, maar het politieke wantrouwen van stemmers speelt ook een rol. 

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard, waardoor het electorale fundament van de BBB afhankelijk is van de daadkracht van het kabinet. Hierdoor is het momenteel nog koffiedik kijken of de BBB in staat zal zijn het huidig aantal zetels in de peilingen te verzilveren bij de volgende verkiezingen. 

Deze editie van Politiek met Sjoerd is geschreven door Sander Nieuwkerk ([email protected])

Meer informatie

Neem voor meer informatie contact op met Sjoerd van Heck ([email protected])
Alle blogs van Sjoerd over politiek en publieke opinie zijn op deze pagina verzameld. 

 
Deze tekst is ook verschenen bij EenVandaag 'De Peiling' en in de nieuwe Peiling-app van EenVandaag.

Onderzoeksverantwoording

De data genoemd in deze blog zijn gebaseerd op onlineonderzoek van Ipsos onder representatieve steekproeven van circa n=1.000 stemgerechtigde Nederlanders. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproeven en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2021) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. De meest recente peiling werd uitgevoerd tussen 26 en 29 augustus 2022 onder n=1.007 Nederlanders.