Politiek met Sjoerd - Hoe corona de politieke agenda verandert

De context waarin politieke partijen om de gunst van kiezers strijden doet ertoe. De politiek agenda is misschien wel het belangrijkste onderdeel van die context. Welke maatschappelijke thema’s door kiezers belangrijk gevonden worden, bepaalt voor een groot deel hoe de politieke krachtsverhoudingen liggen. 

Bekend voorbeeld: de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2002. Na de moord op Pim Fortuyn boekte zijn partij, de Lijst Pim Fortuyn, een monsterzege en kwam met 26 zetels in het parlement. De relatief plotseling toegenomen aandacht voor het thema immigratie en integratie wordt vaak genoemd als belangrijke factor om het succes van die partij te duiden (zie bijvoorbeeld hier en hier).

Hoe dat werkt? Kiezers associëren politieke partijen met een thema. Een partij kan een issue zelfs ‘bezitten’ (issue ownerhsip). Als dat thema dan belangrijk wordt gevonden, bijvoorbeeld omdat het veel in het nieuws is, profiteren de partijen die owner zijn daar doorgaans van. Zo blijkt dat rechts-populisten stemmen winnen zodra de media veel berichten over immigratie in combinatie met criminaliteit (zie hier). 

De politieke agenda, kortom, is belangrijk om in de gaten te houden. Hoe ziet die er op dit moment in Nederland uit? 

Voor de crisis, in februari, waren de gezondheidszorg en het thema ‘klimaat en duurzaamheid’ de belangrijkste onderwerpen voor de Nederlandse kiezer. Maar ook: onderwijs, de woningmarkt en immigratie. 

Het effect van corona

Vanaf maart is alles anders. Het coronavirus bereikte ook Nederland. Op slag nam het belang van het thema gezondheidszorg toe. Samen met ’bestrijding van het coronavirus’ is dit nu veruit het belangrijkste maatschappelijke onderwerp voor kiezers.  

Dit gaat ten koste van de prioritering van onderwijs, de woningmarkt en immigratie. Nog maar ongeveer 15% van het electoraat zet deze thema’s in de top drie belangrijkste onderwerpen. Voor de coronacrisis, in februari, was het aandeel kiezers dat dat deed nog ongeveer twee keer zo groot. 

Ook het klimaat werd even wat minder belangrijk gevonden door de Nederlandse kiezer. Dat lijkt van tijdelijke aard. Inmiddels is het, na bestrijding van het coronavirus en de gezondheidszorg, het derde thema voor kiezers. 

Economisch sentiment

Ook opvallend: de toenemende zorgen over werkgelegenheid. In februari door minder dan 10% van de kiezers genoemd, inmiddels voor 1 op de 4 een belangrijk onderwerp.

De opmars van het thema werkgelegenheid reflecteert het economisch sentiment in Nederland. Verwachtte in februari ongeveer 40% van alle kiezers dat er economisch zware tijden aan zaten te komen, inmiddels is dat bijna 60%, met een piek van zo’n 75% in maart. 

Interessant gegeven is dat de zorgen om de persoonlijke financiële situatie (nog) niet lijken toe te nemen sinds de coronacrisis. If anything zien we een hele lichte daling van het aandeel Nederlanders dat zegt dat ze een verslechtering van hun persoonlijke financiële situatie verwachten in het komende jaar (van 31% in februari naar 23% in juli). 

En nu? 

Er is nog een lange weg te gaan tot de verkiezing. Een belangrijke vraag is of het belang van het thema klimaat beklijft. Daar kunnen progressieve partijen (D66, GroenLinks) van profiteren. Maar een backlash ligt op de loer (zie de boerenprotesten). 

De (gezondheids)zorg is een thema dat door meerdere partijen wordt geclaimd, zonder dat er een duidelijke issue owner lijkt te zijn. Het is altijd een belangrijk onderwerp geweest voor het snel vergrijzende Nederlandse electoraat, en krijgt nu door de coronacrisis extra gewicht. 

Interessant wordt ook hoe economische thema’s zich gaan manifesteren. Een terugkeer van economische issues op de agenda kan vooral de centrumpartijen in de kaart spelen. Met name centrumrechtse partijen (VVD, CDA) kunnen dat thema, tot op zekere hoogte, claimen. Het economisch sentiment van burgers over hun eigen financiële  situatie is vooralsnog niet zo negatief als we wellicht zouden verwachten. De economische steunpakketten uit Den Haag en Brussel lijken dus effect te sorteren. De vraag is wel voor hoe lang dat is.

Meer informatie

Neem voor meer informatie contact op met Sjoerd van Heck ([email protected])

Alle blogs van Sjoerd over politiek en publieke opinie zijn op deze pagina verzameld. 

Onderzoeksverantwoording
Bovenstaande resultaten komen uit de maandelijkse Politieke Barometer van Ipsos. Voor iedere meting wordt een representatieve steekproef van circa 1000 stemgerechtigde Nederlanders ondervraagd. Afwijkingen tussen de samenstelling van de steekproef en de samenstelling van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio, werkzaamheid en stemgedrag bij de laatste landelijke verkiezingen (de Tweede Kamerverkiezingen van 2017) zijn door middel van een weging gecorrigeerd. Veldwerkdata: 21-24 februari (n=1.031); 27-29 maart (n=1.013); 24-26 april (n=1.017); 22-24 mei (n=1.048); 26-27 juni (n=1.055); 24 juli - 26 juli (n=1.054).