Politiek met Sjoerd: Worden de Provinciale Statenverkiezingen een referendum over het kabinet? 

De campagne is begonnen. Afgelopen weekend stonden Edith Schippers, VVD-lijsttrekker voor de Eerste Kamer, en Mark Rutte op de voorpagina van de Telegraaf. Ze waarschuwden voor een “linkse wolk”, die slecht nieuws zou zijn voor “de hardwerkende Nederlander”. Rutte en Schippers bedoelden de “lastenverzwarende” PvdA en GroenLinks, de twee oppositiepartijen die een gezamenlijke fractie in de nieuwe Eerste Kamer willen vormen.

Portemonnee

In een campagnespotje dat afgelopen maandag naar buiten kwam doet de VVD er nog een schepje bovenop. In de video wordt een ‘discussiestuk’ van de PvdA en GroenLinks onder de loep genomen. Het stuk dient als aanzet voor de “gezamenlijke linkse agenda” van beide partijen. Uit de ‘analyse’ van de VVD blijkt dat woorden zoals ondernemen en portemonnee niet worden genoemd in het stuk.  

De toon is gezet. De VVD kiest voor links als tegenstander in deze campagne. Dat zal bij GroenLinks en de PvdA met gejuich zijn ontvangen. Een tweestrijd met de VVD in een verkiezingscampagne is doorgaans een gunstige electorale uitgangspositie voor zowel de VVD, als de tegenstander. Case in point: de FVD bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2019. 

Koffiedrinken met Caroline

Maar partijen als JA21 en BBB zullen zich niet meteen neerleggen bij een verkiezingscampagne met een ouderwetse links-rechts tegenstelling gericht op economische thema’s. JA21 heeft hoge verwachtingen van de verkiezingen. Op dit moment bezet de partij van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga 7 zetels in de Senaat, allemaal afsplitsingen van de FVD-fractie. JA21 hoopt dat aantal vast te houden en daarmee het kabinet via de Eerste Kamer “rechtsaf te sturen”. 

De BoerBurgerBeweging wil het stikstofbeleid van het kabinet frustreren. En op andere punten zal de partij per onderwerp gaan onderhandelen. Rutte en Kaag moeten niet denken dat ze met BBB “zomaar even koffie kunnen drinken”, waarschuwde partijleider Caroline van der Plas. 

Vertrouwenscrisis

JA21 en BBB zullen pogen de campagne richting hun thema’s te sturen. JA21 heeft te winnen bij een debat over migratie, terwijl BBB het stikstofbeleid tot centraal punt zal willen maken. Beide partijen willen daarbij profiteren van de onvrede over het kabinet. Het vertrouwen in het kabinet is nog steeds zeer laag (31%) en ongeveer de helft van alle kiezers (53%) beoordeelt in onze laatste peiling het functioneren van het kabinet als ‘slecht’ of ‘zeer slecht’.

Provinciale versus landelijke politiek

Toch lijkt het er nog niet op dat deze verkiezingen – meer dan andere Statenverkiezingen - uit zullen draaien op een referendum over het functioneren van het kabinet. In 2019, in de campagne voor de laatste Provinciale Statenverkiezingen, speelde de vraag of het toenmalige kabinet Rutte III zijn krappe meerderheid (38 zetels in de Eerste Kamer) zou kunnen behouden. Toen zei 6 weken voor de verkiezingen ongeveer 40% van de kiezers met hun stem een meerderheid voor het kabinet in de Eerste Kamer te willen verhinderen. Dat aandeel is nu zeer vergelijkbaar (39%). 

In 2019 zei, op dit moment in de campagne, ongeveer 46% van alle mensen die van plan waren om te gaan stemmen dat ze hun partijkeuze vooral lieten afhangen van overwegingen op het gebied van provinciale politiek. Dat aandeel is nu licht gestegen, naar 52%. 

Ook andere datapunten zijn vergelijkbaar met wat we in 2019 hebben gemeten. Toen zei 14% ‘sterk’ geïnteresseerd te zijn in provinciale politiek en gaven zes op de tien Nederlanders (63%) blijk van ‘matige’ interesse. Nu zegt 16% ‘sterk’ en 55% ‘matig’ geïnteresseerd te zijn. 

Vergeleken met de vorige statenverkiezingen zijn de uitgangspunten bij de start van de campagne dus grotendeels vergelijkbaar. Kiezers lijken nog niet extra gemotiveerd om bij deze verkiezingen af te rekenen met het kabinet. Althans, vooralsnog - want de campagne is nog lang. 

Meer informatie

Neem voor meer informatie contact op met Sjoerd van Heck ([email protected])

Alle blogs van Sjoerd over politiek en publieke opinie zijn op deze pagina verzameld. 
Deze tekst is ook verschenen bij EenVandaag 'De Peiling' en in de nieuwe Peiling-app van EenVandaag.