Een politieke generatiekloof?

Of het nu gaat om Europa, immigratie of klimaat; jongeren en ouderen denken zeer verschillend over belangrijke maatschappelijke kwesties. Dat blijkt uit onderzoek van Ipsos.

16 april 2019

Schrijver(s)

Sjoerd van Heck Public Affairs, the Netherlands

Get in touch

Wie jong is en niet links heeft geen hart, wie oud is en niet rechts heeft geen verstand, zo luidt een oud gezegde. In ieder geval in de zin dat het verschillen in politieke denkbeelden tussen ouderen en jongeren beschrijft, lijkt het nog steeds actueel.

Uit het verkiezingsonderzoek van Ipsos rondom de Provinciale Statenverkiezingen 2019, uitgevoerd in opdracht van de NOS, lijkt het beeld van een politieke generatiekloof naar voren te komen. Op belangrijke maatschappelijke thema’s als met name Europa en klimaat, maar ook immigratie, houden jongeren en ouderen er verschillende denkbeelden op na.

Links-rechts en de ‘culture war’

Over het algemeen wordt het maatschappelijke en politieke debat in democratieën voornamelijk gekenmerkt door vragen over de economie. Hoe ver moet overheidsinmenging in de economie gaan? Welke verantwoordelijkheid heeft de overheid voor het sociale welzijn van haar burgers? Hoe hoog moeten de belastingen zijn? De ideeën over deze vragen konden dan worden geplaatst op een links-rechts dimensie.

In de loop van de tijd zijn naast deze materiële kwesties ook meer culturele vraagstukken een rol gaan spelen in het debat. In de Verenigde Staten, bijvoorbeeld, gaat dat dan voornamelijk om issues zoals abortus, het homohuwelijk en wapenbezit. In Nederland, en in de rest van Europa, is immigratie een belangrijk vraagstuk geworden. Maar ook Europese integratie, en sinds kort klimaatbeleid, zijn gaan horen tot een set issues die langzaamaan belangrijker zijn geworden.

De generatiekloof

Het interessante aan deze ‘nieuwe’ politieke vraagstukken is dat, veel meer dan bij ‘oude’ herverdelingsvraagstukken, leeftijd een belangrijke rol speelt. Over het algemeen zijn jongeren een stuk progressiever dan ouderen (zie bijvoorbeeld hier, hier en hier).

Deze generatiekloof lijkt ook steeds belangrijker te worden in de Nederlandse politiek. Uit data van Ipsos, verzameld rond de Provinciale Statenverkiezingen 2019, blijkt dat ouderen en jongeren verschillend denken over Europa, klimaat en immigratie.

Liefst 6 op de 10 ouderen kunnen zich vinden in de stelling dat de EU te veel te zeggen heeft over Nederland. Onder jongeren is dat aandeel twee keer zo klein; 3 op de 10 jongeren (18-24) vinden dat de EU te veel macht heeft over Nederland.

Een vergelijkbaar beeld zien we rondom het thema immigratie. Ongeveer de helft van de ouderen vindt dat immigratie van buiten Europa moet stoppen, terwijl slechts 1 op de 3 jongeren (18-24) die mening is toegedaan. Ook opvattingen over klimaatbeleid lopen ver uiteen. Slechts 16% van de Nederlanders boven de 65 jaar vindt dat Nederland voorop moet lopen in vergelijking met andere landen, terwijl de helft van de jongeren wel vindt dat wij een dergelijke voortrekkersrol hebben.

Vergrijzende electoraten

De generatiekloof komt ook naar voren in stemgedrag. Jongeren (18-24) zijn met name oververtegenwoordigd onder de D66-achterban. Bij de PS19 verkiezingen bestond 21% van de D66 uit kiezers uit die leeftijdsgroep, terwijl die groep maar 11% van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking beslaat. Vooral bij Forum voor Democratie en de SP zijn jongeren (18-24) ondervertegenwoordigd.

65-plussers dan, ongeveer 22% van de Nederlandse stemgerechtigde bevolking, zijn flink oververtegenwoordigd bij traditionele partijen als de PvdA en het CDA, maar ook (hoewel in iets mindere mate) bij Forum voor Democratie. Meer dan 4 op de 10 stemmers van PvdA en CDA bij de PS19 verkiezingen waren ouder dan 65 jaar. Bij het forum voor Democratie was 1 op de 3 kiezers 65+ jaar.

Tot slot de opkomst, die bij de PS19 verkiezingen op 56% lag. Het grote verschil in opkomst, 19 procentpunt, tussen jongeren (18-24) en ouderen (65+), werd vooral gedreven door de hoge opkomst onder ouderen, die maar liefst op 71% lag.